مسئولیت پذیری چیست؟ و ویژگی های فرد مسئولیت پذیر چیست؟
معنای حقیقی مسئولیت چیست؟
مسئولیت را می‌توان به مدل‌های مختلف تعریف کرد بستگی به نگرش ما به این موضوع دارد.
قبول مسئولیت کارها فارغ از اینکه نتیجه آن چیست، شما را به یک برنده تبدیل خواهد کرد و نقش مهمی در موفقیت ما در جامعه دارد، اما طفره رفتن و تعویق در کار، پایه اصلی شکست است. در این مقاله سعی داریم تا شما را با فواید مسئولیت پذیر بودن و چگونگی انجام آن آشنا کنیم.
مسئولیت پذیری و روش‌های افزایش آن
اگر از کودکی بخواهید تا تعریف درستی از مسئولیت پذیری ارائه دهد، به شما خواهد گفت: «انجام یک کار درست» یا «انجام هر کاری که مامان و بابا بگویند.» یا «انجام تکالیفم.» اما اگر از فردی بالغ همین سوال پرسیده شود، به نظر شما چه پاسخی می‌دهد؟
در واقع مسئولیت و مسئولیت پذیری، موضوعی فراتر از وظایف و انجام کارهای واجب و اجباری است. انسان در جستجوی معنا نیست، بلکه معنای حقیقی مسئولیت، تعهد انجام یک یا چند کار است.
اگر مروری به زندگی فرد موفق داشته باشید، متوجه می‌شوید که فرد مسئولیت پذیر شخصی است که آگاهانه تصمیم می‌گیرد. او رفتار درست، منطقی، حساب شده و صحیحی دارد. می‌خواهد به خود و دیگران کمک کند. علاوه بر این، فرد مسئولیت پذیر عواقب کارها و تصمیم‌های خود را می‌پذیرد و آنها را مورد توجه قرار می‌دهد.
مسئولیت پذیری چه فوایدی دارد؟
مسئولیت پذیری فواید بسیاری به همراه دارد.
به ما کمک می‌کند تا به اهداف خود در هر لحظه و تحت هر شرایطی از زندگی دست پیدا کنیم، مسئولیت پذیری یعنی ما خود را موظف می‌دانیم که باید وظایف‌مان را تمام و کامل انجام دهیم.
اگر می‌خواهید فرد مسئول و در واقع مسئولیت پذیری باشید، ابتدا وظایف خود را بشناسید، آنها را اولویت بندی کرده و دست به اقدام بزنید.
- وقتی که مسئول هستیم، حتی اگر به وظیفه‌مان علاقه نداریم، کارمان را به تعویق نمی‌اندازیم. چرا که دچار پریشانی و نگرانی می‌شویم. وقتی قولی می‌دهیم و سر قول‌مان می‌مانیم.
- نه تنها متعهد به کمک به دیگران هستیم، بلکه در انجام کارهای خودمان نیز متعهد و مسئول هستیم.
- مسئولیت پذیری کمک می‌کند تا زمان خود را مدیریت کنیم تا به اهداف خود برسیم. با این حال نباید زمان زیادی صرف وظایف خود کنیم.زیرا از مسئولیت‌مان خسته و پریشان می‌شویم و ممکن است از بار مسئولیت شانه خالی کنیم.
- مسئولیت پذیری به ما احساس قدرت می‌دهد. چرا که انجام کارها به روش صحیح و اثر بخش بر ذهن‌مان تاثیر می‌گذارد. بنابراین اعتماد به نفس و احساس قدرت‌مان افزایش می‌یابد.
فرد مسئول چه ویژگی‌هایی دارد؟
بعضی وقتها ما در تصور خودمان فردی مسئولیت پذیر هستیم و دقیقا می‌دانیم چه کاری انجام می‌دهیم ولی در عمل، عملکرد و رفتار ما با معیارها و ویژگی‌های فردی مسئولیت پذیر فرق دارد.
ویژگی‌های فرد مسئولیت پذیر:
۱. فرد مسئول بهانه نمی‌آورد
افراد مسئول توانایی بالایی در اجرای برنامه‌هایشان دارند. این همان ویژگی است که بیشتر مردم بهانه می‌آورند و از انجام آن طفره می‌روند.
مثلاً اگر بخواهند صبح زود بیدار شوند، بیدار می‌شوند. اگر بخواهند هزینه‌های خود را کم کنند، کمتر خرج می‌کنند. مهم‌تر از همه، می‌توانند به سادگی «نه» بگویند.
فرد مسئول اعتماد به نفس بالایی هم دارد.
افراد مسئولیت پذیر معمولاً مسئولیت کاری را می‌پذیرند که بتوانند آن را انجام بدهند و تعهدات خود را اجرایی کنند.
آنها روی کارهایشان متمرکز می‌شوند که می‌توانند انجام دهند. نه کارهایی که نمی‌توانند و وظایف خود را کامل و دقیق انجام می‌دهند؛ مسئولیت کارهای خود را بر عهده می‌گیرند و بهانه نمی‌آورند.
۲. فرد مسئولیت پذیر زندگی منظم و مرتبی دارد
زندگی افراد مسئولیت پذیر طبق لیست انجام کارها، چه به صورت کاغذی و چه به صورت الکترونیک پیش می‌رود. بنابراین آنان خود را مسئول انجام هر آنچه که برنامه ریزی کرده‌اند، می‌دانند.
این افراد زندگی سازماندهی شده‌ای دارند و اهداف خود را می‌شناسند و بر اساس اهداف و طبق برنامه اقدام می‌کنند.
اگر می‌خواهید فرد مسئولیت پذیری باشید؛
اول زندگی خود را نظم بدهید و سازمان دهی کنید. اولویت و اهداف خود را تعیین کنید. برنامه روزانه تهیه کنید و طبق آن عمل کنید.
۳. فرد مسئول وقت شناس است
اگر می‌خواهید فرد مسئولی باشید، باید وقت شناس باشید. فرد مسئولیت پذیر زمان خود را برنامه ریزی می‌کند تا به اهداف‌اش نزدیک‌تر شود.
فقط خودت در قبال زندگی‌ات مسئول هستی، نه جامعه، نه خانواده، نه دیگران، فقط خودت!
در واقع یکی از نشانه‌های اصلی مسئول بودن، وقت شناسی است. بنابراین نه تنها باید برای وقت خود، بلکه برای وقت دیگران ارزش قائل باشید.
۴. فرد مسئول اشتباه خود را می‌پذیرد
پذیرش اشتباه یکی از اصول مهم مسئولیت پذیری است. یعنی شما مسئول کاری که انجام می‌دهید یا تصمیمی که می‌گیرید هستید.
هنگامی که فرد مسئول متوجه اشتباه خود می‌شود، آن را می‌پذیرد و در پی جبران آن اقدام می‌کند. در واقع اگر اشتباه خود را بپذیرید، دیگران کمتر از شما عصبانی یا ناامید می‌شوند و با مشکلات کمتری مواجه می‌شوید.
۵. فرد مسئول وظیفه خود را به تعویق نمی‌اندازد
فردی که مسئولیتی را بر عهده می‌گیرد، وظایف خود را به تعویق نمی‌اندازد و کار را به دقیقه آخر نمی‌کشاند. بلکه کارها را در موقع مناسب خود انجام می‌دهد.
افراد مسئول می‌دانند اگر در آخرین لحظات پروژه خود را بنویسند، اتاق‌شان را تمیز کنند، تکالیف‌شان را انجام دهند، نتیجه درست و قابل توجهی بدست نمی‌آورند.
اگر می‌خواهید مسئولیت‌های خود را به تعویق نیندازید، ابتدا سخت‌ترین کار برنامه‌تان را انجام دهید. در پایان ساده‌ترین وظیفه را اجرا کنید. زیرا زمان کافی در اختیار دارید و کارتان ناقص نمی‌ماند.
۱۰ روش برای پذیرش مسئولیت
چرا مسئولیتی را در زندگی بر عهده می‌گیریم؟ در واقع ما انتخاب می‌کنیم که به جای ضعیف و بازنده بودن، قهرمان و برنده زندگی خود باشیم.
در حقیقت پذیرش مسئولیت راه پیروزی را هموار می‌کند. علت شکست‌های زندگی‌تان را بررسی کنید. کدام یک به دلیل طفره رفتن و تعویق وظایف‌تان بوده؟ در واقع مسئولیت پذیری به شما کمک می‌کند به درستی به چالش‌های زندگی خود پاسخ دهید.
۱. مسئول افکار، احساسات، عواطف، گفتار و رفتار خود باشید
اگر می‌خواهید فردی مسئول در تمام زندگی خود باشید، ابتدا باید مسئولیت افکار، احساسات، عواطف، گفتار و رفتار خود را بپذیرید. چون تمام این موارد تجربیات زندگی یک انسان را می‌سازد. در واقع شما زندگی خود را با افکار، احساسات، عواطف، گفتار و رفتار خود می‌سازید.
بنابراین شما زمانی مسئولیتی را می‌پذیرید که فکری از ذهن‌تان تراوش می‌شود را می‌پذیرید. منشاء احساسات درونی از افکار است.
سپس گفتار از دهان خارج می شود. کاری که می‌کنید رفتار خودتان است. هیچ کس نمی‌تواند شما را مجبور به گفتن حرفی یا انجام کاری کند.
بنابراین اگر می‌خواهید فردی مسئول باشید، ابتدا مسئولیت خود (افکار، گفتار، کردار) بپذیرید.
۲. سرزنش نکنید
خودتان، همسرتان، خانواده، دوستان، دولت، مردم جامعه، اقتصاد و هر کس و هر چیزی را سرزنش نکنید. سرزنش کردن تنها باعث می‌شود که خود را قربانی بدانید و مسئولیت خود را به درستی انجام ندهید.
هنگامی که از سرزنش کردن دست بردارید و مسئولیت را بپذیرید، از فردی قربانی به فردی پیروز تغییر می‌کنید. بنابراین به شرایط توجه کنید و از خود بپرسید: «نقش من چیست؟»
۳. گله و شکایت نکنید
گله و شکایت همچون سرزنش کردن است. زیرا خود را قربانی می‌دانید و تصور می‌کنید هیچ انتخابی پیش رو ندارید. در واقع گله و شکایت از زندگی باعث می‌شود بر نداشته‌های خود تمرکز کنید. بنابراین نعمت و داشته‌های خود را نمی‌بینید.
شما به هر آنچه که ندارید یا اشتباهات زندگی‌تان فکر می‌کنید و آنها را بزرگ می‌کنید. اما بدانید اگر به هر چیزی که می‌خواستید و نرسیدید، حکمتی وجود دارد. از خودتان بپرسید:
حکمت این اتفاق چه بود؟
من چه تجربه‌ای کسب کردم؟
۴. هر چیزی را به خودتان ربط ندهید
اگر می‌خواهید وظیفه‌تان را بدون حاشیه و به درستی انجام دهید، هر چیزی را به خود ربط ندهید. به یاد داشته باشید شما مسئول کارهای خودتان هستید.
بنابراین افکار، گفتار و رفتار دیگران به شما ارتباطی ندارد و شما مسئول آنان نیستید. شما تنها می‌توانید به آنها کمک کنید و کمی از بار مسئولیت آنان کم کنید. البته این کار به تصمیم خودتان بستگی دارد.
۵. خودتان را خوشحال کنید
هنگامی مسئولیت را قبول کنید که شما را خوشحال‌تر کند. همکار، همسر، دوست و خانواده شما مسئول خوشحال کردن‌تان نیستند. در واقع خوشحالی از درون شما حاصل می‌گردد.
اگر می‌خواهید به انجام وظیفه‌ای متعهد شوید، ابتدا فکر کنید آیا این کار را دوست دارید؟ آیا این کار باعث خوشحال شدن‌تان می‌شود؟ آیا در زندگی شما تاثیر مثبتی دارد؟
جواب دادن به این سوالات اهمیت بسیاری دارد. چرا که اگر مسئولیت کاری که دوست ندارید را بپذیرید، آن را به تعویق می‌اندازید و به درستی انجام نمی‌دهید.
۶. منظم باشید
اگر اتاق شما نامرتب و کثیف است، تمیز و منظم کنید. تمیز کردن اتاق‌تان را به فرد دیگری نسپارید. این شمایید که اتاق را کثیف کردید، پس مسئولیت منظم کردن‌اش را هم خودتان بر عهده بگیرید.
راحت‌طلبی در زندگی، دشمن درجه یک موفقیت است، عاشق سختی باش.
نظم دهی کمک بسزایی در پذیرش مسئولیت می‌کند. زیرا ما یاد می گیریم کارهای‌مان را خودمان انجام دهیم و مسئولیت کار خود را بر عهده بگیریم و بر آن متعهد باشیم.
۷. در انجام کارهایتان تداوم داشته باشید
مسئولیت پذیری یعنی هر وظیفه را تمام و کمال انجام دهید. بنابرین اگر می‌خواهید فردی مسئول باشید، باید در انجام کار و وظیفه‌تان تداوم داشته باشید.
برای مثال اگر مسئول انجام تکالیف‌تان هستید، تنها به مدت ۱۰ ساعت درس نخواهید و به مدت سه هفته تکالیف خود را رها کنید! به منظور تداوم در مسئولیت خود، روزی ۱ ساعت درس بخوانید و این کار را ادامه دهید. چرا که کلید مسئولیت پذیری در تداوم است.
برخی افراد در هیچ کاری تداوم ندارند، مثلا حتی در یادگیری نیز تداوم ندارند.
۸. از خودتان سوال کنید
از خودتان سوال کنید که هدف شما از پذیرش یک مسئولیت چیست؟ آیا پس از پذیرش مسئولیت بهانه نمی‌آورید؟ مسئولیت شما چه ارزشی برای زندگی‌تان دارد؟
شما باید دلیل هر یک از رفتارتان را بدانید و آگاه باشید چون مسئولیت‌ها بر اساس اهداف ساخته می‌شوند.
یک فرد مسئول باید بداند چرا وظیفه‌ای را بر عهده می‌گیرد؟
هدف و تاثیر اقداماتش چیست؟
۹. واقع بین باشید
اگر مسئولیت‌های بسیاری را می‌پذیرید و خود را خسته می‌کنید، در واقع ممکن است وظیفه‌تان را به درستی انجام ندهید. ما نمی‌گوییم شما از عهده چندین کار بر‌نمی‌آیید. اما فکر کنید انجام هر وظیفه و مسئولیت چقدر زمان و انرژی شما را می‌گیرد؟ بنابراین سعی کنید به نیازهای خود توجه کنید و هر آنچه که لازم است را انجام دهید.
شما باید واقع بین باشید و انتظارات‌تان در حد معمول باشد. زیرا اگر نتوانید وظیفه‌ای را کامل و به درستی انجام دهید، گمان می‌کنید فردی ناتوان هستید.
این موضوع حقیقت ندارد. شما می‌توانید هر مسئولیتی را بر عهده بگیرید و به درستی انجام دهید. اما ابتدا زمان و علایق خود را بررسی کنید. بنابراین واقع بینانه مسئولیتی را بپذیرید و حرکت کنید.
۱۰. اهداف خود را تعیین کنید
ما باید بدانیم چرا مسئولیتی را می‌پذیریم و وظایفی را برعهده می‌گیریم. در واقع تعیین هدف به ما کمک می‌کند تا مسیر مناسب را در زندگی انتخاب کنیم.
علاوه بر این، داشتن هدف در زندگی کمک می‌کند تا وظیفه خود را تداوم بخشیم. همچنین از انجام مسئولیت‌های خود سرپیچی نکنیم و به درستی انجام دهیم.
اگر تصور می‌کنید دستیابی به اهداف کار دشواری است، بنابراین اهداف کوتاه مدت تعیین کنید. با این روش به سادگی به اهداف بلند مدت و نهایی خود دست می‌یابید.
ما توصیه می‌کنیم اهداف خود را در دفترچه‌ای یادداشت کنید تا فراموش کنید. سپس مسئولیت و وظایف خود را بر طبق اهداف‌تان انجام دهید.
چرا باید مسئولیت پذیر باشیم؟
چرا در جوامع امروزی هر فردی تلاش می‌کند مسئولیت پذیرتر باشد؟
با این حال چند بار از مسئولیتی شانه خالی کردید و گفتید: «تقصیر من نیست»
برای مثال آقای X ۸ صبح یک جلسه مهم کاری دارد که رئیس شرکت نیز در جلسه حضور دارد. آقایX شب قبلش مهمانی می‌رود و فردا صبح خواب می‌ماند و ساعت ۷ صبح بیدار می‌شود. از قضا از اتوبوس جا می‌ماند و نیم ساعت معطل پر شدن یک تاکسی خطی می‌شود. بنابراین آقای X ساعت ۹:۱۵ به شرکت می‌رسد. در این زمان، تقریبا جلسه رو به اتمام است و چهره رئیس شرکت بسیار برافروخته است. پس از اتمام جلسه رئیسش به او می‌گوید: نگاهی به ساعت انداخته‌ای؟ مگر نگفتم جلسه مهم است؟ کارمند به جای مسئولیت پذیری می‌گوید: تقصیر من نیست تاکسی حرکت نمی‌کرد. ترافیک بود.
بنابراین مشکل چیست؟
ممکن است لحن آقای X بسیار آرام و محترم باشد و عوامل زیادی دست به دست هم دادند تا دیر به جلسه برسد.
با این حال مسئولیت و وظیفه او چه بود؟ راس ساعت ۸ در جلسه مهم شرکت، حضور داشته باشد. در حقیقت کتمان مسئولیتی که بر عهده داریم و بهانه آوردن کمکی به ما نمی‌کند. چرا که ممکن است:
- دیگران را عصبانی‌تر کنیم.
- گفتار ما یک توهین تلقی شود.
- خود را یک قربانی نشان دهیم.
- بی کفایتی خود را ابراز کنیم.
- بی‌برنامه بودن خود را ثابت کنیم.
- در نهایت یک فرد بی‌مسئولیت می‌شویم.
راه حل صحیح چیست؟
با توجه به مثال بالا آقای X یک کارمند شرکت است. او زمانی که وارد محیط کاری شد، مسئولیت‌هایی را نیز پذیرفت. اگر فردی در پذیرش مسئولیت‌های خود با مشکل رو‌به‌رو شود و اشتباه کند راه حل چیست؟
- احساس گناه نکنید. زیرا شما تنها دچار خطایی شدید که قابل جبران است.
- با خودتان و دیگران رو راست و صادق باشید.
- به فکر جبران اشتباهات در انجام مسئولیت‌های خود باشید.
- با دیگران به آرامی و با احترام صحبت کنید.
- بهانه نیاورید.
- در صورت نیاز مشکل خود را توضیح دهید.
- از اشتباهات خود تجربه کسب کنید.
- دلیل اشتباه خود را بررسی کنید.
- برنامه‌تان را دوباره بررسی و تنظیم کنید.
- به زندگی‌تان نظم بخشید.
- عذر خواهی کنید.
- مهم‌تر از همه، اشتباه خود را بپذیرید و مسئولیت کارتان را بر عهده بگیرید.
نتیجه
مسئولیت پذیری برای افراد مختلف معانی مختلفی دارد؛ ولی به‌طور کلی به آن معناست که ما خود را موظف به انجام کاری می‌دانیم.
این حس وظیفه دوستی، شما را فردی قابل اعتمادتر در چشم رئیس و حتی دوستان‌تان نشان می‌دهد. شما باید مسئولیت هرکاری را که انجام می‌دهید برعهده بگیرید و دیگران را سرزنش نکنید. حتی می‌توانید شکست را به عنوان تجربه‌ای جدید بپذیرید.
با شناخت ویژگی‌های فرد مسئول می‌توانیم مسئولیت پذیری را در خود افزایش دهیم. آنچه در اینجا اهمیت دارد تداوم الگوبرداری از ویژگی‌های فرد مسئول و پذیرش مسئولیت است. انجام کارهای ذکر شده در مقاله شما را به فردی موفق در زندگی و شغل‌تان تبدیل خواهد کرد.
